Gaucherova bolest je rijetka nasljedna bolest koja zbog nedostatka enzima uzrokuje nakupljanje tvari u stanicama. Ova bolest pripada skupini bolesti nakupljanja, a njezin osnovni problem leži u nedostatku enzima lizosomne glukocerebrozidaze.
Što je Gaucherova bolest?
U srži Gaucherove bolesti leži genetski poremećaj koji ometa metabolizam masti u tijelu. Što dovodi do nakupljanja glukocerebrozida, supstance koja se obično razgrađuje, u stanicama. Ova nakupljanja mogu poremetiti funkciju različitih organa, dovodeći do širokog spektra simptoma.
Molekularna osnova razumijevanja bolesti nakupljanja
Stanica je osnovna strukturna i funkcionalna jedinica svih živih organizama. Ljudska stanica sastoji se od jezgre (u kojoj je genetski materijal – DNA), stanične membrane (granica između stanice i izvanstaničnog prostora) i citoplazme u kojoj su stanične organele. Stanična membrana je polupropusni lipidni dvosloj izgrađen od lipida i bjelančevina. Važan sastavni dio stanične membrane su i sfingolipidi.
Sfingolipidi se sastoje od triju dijelova:
- Molekule sfingozina
- Molekule masne kiseline s dugim lancem
- Polarne skupine
Po polarnoj skupini, razlikujemo tri vrste sfingolipida: cerebrozidi, sfingomijelini i gangliozidi. Cerebrozidi sadrže jednostavni šećer (glukozu ili galaktozu) kao polarnu skupinu. Za razgradnju ovih sfingolipida potrebni su odgovarajući enzimi, lizosomne hidrolaze.
Zbog nasljednih poremećaja tih enzima, sfingolipidi se ne mogu pravilno razgraditi, što rezultira njihovim nakupljanjem u lizosomima raznih tkiva, posebice živčanim stanicama.
Gaucherova bolest – uzrok
Gaucherova bolest je genetska bolest nakupljanja sfingolipida, konkretno vrste cerebrozida. Osnovni problem ove bolesti je nedostatak enzima lizosomne glukocerebrozidaze. Nasljeđuje se autosomno-recesivno, što znači da se bolest javlja ako osoba naslijedi dva bolesna gena – jedan od majke, a drugi od oca (koji mogu biti zdravi prenosioci bolesti).
Vrste Gaucherove bolesti
Postoje tri glavne vrste Gaucherove bolesti:
- Tip 1: Najčešći oblik bolesti koji se manifestira u dječjoj ili odrasloj dobi. Simptomi uključuju povećanu jetru i slezenu, anemiju, trombocitopeniju i koštane promjene.
- Tip 2: Rijedak i težak oblik bolesti koji se obično javlja u djetinjstvu. Dijete s ovim oblikom obično ne preživi duže od dvije godine.
- Tip 3: Srednje ozbiljan oblik bolesti koji se manifestira u djetinjstvu ili adolescenciji. Simptomi su slični kao kod tipa 1, ali manje izraženi.
Simptomi Gaucherove bolesti
Simptomi Gaucherove bolesti mogu varirati ovisno o vrsti bolesti i težini slučaja. Neki od uobičajenih simptoma uključuju:
- Umor i slabost: Pacijenti s Gaucherovom bolešću često osjećaju umor i opću slabost. Što može biti posljedica anemije i nakupljanja tvari u stanicama.
- Krvarenje i modrice: Smanjen broj trombocita (stanica odgovornih za zgrušavanje krvi) može uzrokovati češće krvarenje i lakše stvaranje modrica.
- Bolovi u kostima i zglobovima: Nakupljanje tvari u koštanoj srži i zglobovima može uzrokovati bolove, posebno u području trupa i ekstremiteta.
- Povećana slezena i jetra: Ovo je čest simptom Gaucherove bolesti. Povećana slezena može uzrokovati nelagodu u trbuhu i osjećaj punoće. Povećana jetra također može uzrokovati nelagodu i bol u gornjem dijelu trbuha.
- Koštane promjene: Gaucherova bolest može uzrokovati osteonekrozu (odumiranje koštanog tkiva) i deformacije kostiju.
Dijagnoza Gaucherove bolesti
Dijagnoza Gaucherove bolesti uključuje klinički pregled, laboratorijske testove i genetsku analizu. Evo detaljnijeg pregleda dijagnostičkih koraka:
Klinički pregled
- Hepatosplenomegalija: Povećanje jetre i slezene često je prvi znak Gaucherove bolesti.
- Promjene kostiju: Oštećenja kostiju, osteoporoza i bolovi u kostima su česti simptomi.
- Hematološke promjene:
- Anemija (smanjen broj crvenih krvnih stanica) i
- trombocitopenija (smanjen broj trombocita) mogu biti prisutni.
- Promjene središnjeg živčanog sustava: Tip II i tip III Gaucherove bolesti manifestiraju se simptomima zahvaćanja središnjeg živčanog sustava.
Laboratorijski testovi
- Mjerenje aktivnosti enzima glukocerebrozidaze: Nedostatak ovog enzima potvrđuje dijagnozu. Test se obavlja na uzorcima krvi ili fibroblastima.
- Analiza mutacija u genu za glukocerebrozidazu: Genetska analiza pomaže identificirati specifične mutacije koje uzrokuju Gaucherovu bolest.
Liječenje Gaucherove bolesti
Gaucherova bolest, rijetka nasljedna bolest, zahtijeva poseban pristup u liječenju. Evo detaljnijeg pregleda mogućnosti liječenja:
Enzimska zamjenska terapija (ERT)
Zlatni standard u liječenju Gaucherove bolesti je enzimska zamjenska terapija.
Ovaj tretman koristi rekombinantno proizvedeni enzim glukocerebrozidazu koji zamjenjuje nedostajući enzim.
ERT se primjenjuje infuzijom svaka dva tjedna.
Više od 4000 bolesnika diljem svijeta trenutno se liječi ovom terapijom.
Alternativne terapije
- Substratna redukcija: Ova terapija smanjuje proizvodnju tvari koje se nakupljaju u stanicama.
- Transplantacija koštane srži: Kod težih oblika bolesti, ova opcija može biti razmotrena.
Simptomatsko liječenje:
- Kontrola boli i upale.
- Fizikalna terapija za očuvanje pokretljivosti zglobova.
- Praćenje hematoloških parametara i liječenje anemije.
Život s Gaucherovom bolešću
Uz pravilno liječenje i praćenje, osobe s Gaucherovom bolešću mogu voditi normalan i aktivan život. Napredak u istraživanju i liječenju ove bolesti nudi nadu za poboljšanje kvalitete života bolesnika.
Dodatne napomene
- Ovaj članak je namijenjen edukativnim svrhama i ne predstavlja zamjenu za savjet liječnika.
- Za dodatne informacije i podršku obratite se relevantnim medicinskim institucijama i udrugama za rijetke bolesti.
Izvori:
National Center for Biotechnology Information. (n.d.). Gaucher Disease. In GeneReviews®.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448080/
Cleveland Clinic. (n.d.). Gaucher Disease.
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16234-gaucher-disease
Mayo Clinic. (n.d.). Gaucher’s Disease.
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gauchers-disease/symptoms-causes/syc-20355546
National Gaucher Foundation. (n.d.). What is Gaucher Disease?
https://www.gaucherdisease.org/about-gaucher-disease/what-is/
Johns Hopkins Medicine. (n.d.). Gaucher Disease.
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/gaucher-disease
National Organization for Rare Disorders. (n.d.). Gaucher Disease.
https://rarediseases.org/rare-diseases/gaucher-disease/
Yale Medicine. (n.d.). Gaucher Disease.
https://www.yalemedicine.org/conditions/gaucher-disease
Medical News Today. (n.d.). Gaucher Disease: Causes, Symptoms, and Treatments.
https://www.medicalnewstoday.com/articles/263370
WebMD. (n.d.). Gaucher’s Disease: Symptoms, Causes, Treatments.
https://www.webmd.com/children/gauchers-disease-symptoms-causes-treatments
Slika je napravljena pomoću AI.
