Uremija je samootrovanje organizma razgradnim produktima metabolizma, koji se inače izlučuju mokraćom. Završna je faza funkcijskoga zatajenja bubrega, koju prate poremećaji u svim organskim sustavima. U organizmu se nakuplja urea i drugi dušični spojevi, smanjuje se izlučivanje vodikovih iona (razvija metabolička acidoza). Oštećuje se metabolička i endokrina funkcija bubrega, smanjena je sinteza vitamina D3, pa se mijenjaju razine kalcija i fosfora u krvi, te kosti postaju lomljive. Zbog smanjene sinteze eritropoetina u bubrezima razvija se anemija, smanjuje se izlučivanje nekih biološki važnih tvari i lijekova, a smanjena sinteza prostaglandina jedan je od uzroka povišenja krvnoga tlaka (hipertenzije). Ubrzava se razvoj ateroskleroze sa začepljenjem krvnih žila.
Što je urea?
Urea je glavni otpadni produkt razgradnje aminokiselina u organizmu. Nastaje u jetri kao konačan proizvod metabolizma aminokiselina, a njeno stvaranje ovisi o dnevnom unosu proteina. Većina ureje se izlučuje putem bubrega, a 40 – 60% se vraća nazad.
Urea je toksičan produkt koji se iz organizma izlučuje:
- mokraćom – urea se sintetizira u jetri iz koje se otpušta u krv te dolazi do bubrega, a bubrezi stvaraju mokraću kojom se i ostali toksični produkti izlučuju iz organizma,
- znojenjem – manji dio ureje se izlučuje znojenjem, odnosno putem kože.
Uzroci uremije
Razlikujemo dvije uremije; akutnu i kroničnu, a razlika je u vremenu početka. Kronična uremija se razvija godinama, dok se akutna uremija javlja pet do najviše deset dana nakon akutnog zatajenja bubrega. Sukladno tome, uzroci zatajenja bubrega s ureom leži u neadekvatnoj ili neuspješnoj terapiji bubrega. Potpuno ili djelomično zatajenje bubrega pokreće trovanje s upalama, nedovoljan protok krvi u bubrezima ili zastoj mokraće. Zatajenje bubrega samo je posljedica neadekvatno liječene bolesti bubrega. Njih pokreću razni čimbenici, uključujući loše kontrolirani dijabetes, godine visokog krvnog tlaka, ponavljajuće infekcije bubrega, kongenitalne ciste,… . Uzrok može biti i alkoholizam, lijekovi također mogu uzrokovati bolesti bubrega, a nakon toga i uremiju.
Klinička slika kroničnog zatajenja bubrega
Bolesnici s umjereno smanjenom bubrežnom rezervom nemaju tegoba, a bubrežna disfunkcija se može dokazati samo laboratorijskim pretragama. Čak i oni s blagom do umjerenom insuficijencijom bubrega obično nemaju simptoma usprkos povišenim vrijednostima kreatinina i ureje. Često se primjećuje nikturija, uglavnom zbog smanjene sposobnosti koncentracije. Umor, malaksalost, gubitak teka i slabljenje intelektualnih funkcija idu u prve znakove kroničnog zatajenja bubrega.
S napredovanjem bubrežnog zatajenja (npr. klirens kreatinina <10 ml/min za nedijabetičare, odnosno <15 ml/min za dijabetičare) javljaju se neuromuskularni simptomi poput grubih mišićnih trzaja, periferne neuropatije sa senzornim i motornim ispadima, mišićnih grčeva i konvulzija (obično u sklopu hipertenzivne ili metaboličke encefalopatije). Anoreksija, mučnina, povraćanje, stomatitis i neugodan okus u ustima skoro su pravilo. Koža poprima žućkasto–smeđu boju. Ponekad, kristaliziranjem iz znoja, ureja stvara uremično inje. Posebno neugodan zna biti svrbež. Malnutricija s gubitkom tkivne mase ide u vodeće odlike uremije.
Napredovanjem dekompenzacije zna se javiti uremični perikarditis, a česte su GI ulceracije s krvarenjem. Hipertenzija se nalazi u >80% uremičara, obično je posljedica hipervolemije, a ponekad i aktiviranja renin–angiotenzinskog sustava. Kardiomiopatija (hipertenzivna, ishemična) i bubrežno zadržavanje Na i vode uzrokuju periferne edeme i zatajivanje srca.
Renalna osteodistrofija (poremećeno mineraliziranje kosti zbog disfunkcije paratireoideja, manjka kalcitriola, porasta PO4 u serumu uz nizak ili normalan Ca) obično se prokazuje kao hiperparatireoidna osteopatija (osteitis fibrosa cystica).
Uremija – simptomi
Urati u krvi uzrokuju mnoge simptome, kao što su:
- učestalo mokrenje,
- tamna boja urina,
- mučnina i povraćanje,
- svrbež,
- gubitak apetita i averzija na određenu hranu,
- umor,
- stomatitis (upala sluznice usne šupljine),
- neugodan okus i zadah u ustima,
- gubitak na težini,
- problemi s koncentracijom,
- grčevi u nogama, odnosno grubi mišićni trzaji,
- bolovi u mišićima,
- oticanje stopala.
Azotemija je drugi naziv za nakupljanje dušičnih spojeva u organizmu. Karakteriziraju ju povišene vrijednosti kemijskih spojeva koje sadrže dušik u krvi. Taj naziv se odnosi na stanje u kojem još nije došlo do razvoja simptoma.
Uremija bubrega – komplikacije
Ako se uremija bubrega ne liječi, može doći do:
- razvoja bolesti kardiovaskularnog sustava,
- srčanog udara ili zatajenja srca,
- intenzivnog svrbeža,
- gastrointestinalnog krvarenja,
- terminalne uremije – karakterizira se kao terminalna klinička manifestacija zatajenja bubrega u zadnjoj fazi,
- amiloidoze – nakupljanje dušičnih spojeva u izvanstaničnim prostorima što rezultira nakupljanjem tekućine u zglobovima i nemogućnošću kretanja,
- uremijske kome – vrlo ozbiljno stanje koje nastaje kao izravna posljedica zatajenja bubrega, a očitava se mirisom urina iz usta te gubitkom svijesti,
- smrti.
Stoga je važno javiti se liječniku pri pojavi prvih simptoma kao što su učestalo mokrenje i promijenjena boja urina. Liječnik će nizom metoda odrediti o kojoj bolesti se radi te propisati pravilnu terapiju.
Uremija bubrega – dijagnoza
Nakon što se javite u zdravstvenu ustanovu i prijavite svoje simptome liječniku, on će odrediti patite li od uremije bubrega. Dijagnoza se većinom postavlja na osnovi anamneze, fizikalnog pregleda i jednostavnih laboratorijskih pretraga.
Uremija bubrega se dijagnosticira:
- krvnim testovima – mjeri se koncentracija ureje i kreatinina, molekule koja nastaje razgradnjom kreatina u mišićima i izlučuje se mokraćom, a pokazuje bubrežnu funkciju tako da pokazuje filtracijski stupanj glomerula – što je on niži, bubrezi su više oštećeni (pretraga se zove klirens kreatinina),
- analizom urina – ako je bubrežna funkcija uredna, u urinu se neće nalaziti određeni proteini ili krvne stanice.
Kako smanjiti ureu u krvi?
Ako imate povišene vrijednosti ureje u krvi ili sumnjate na uremiju bubrega, sigurno se pitate kako smanjiti ureu u krvi.
Uremija je stanje koje ukazuje na bolesti u organizmu, pretežno bolesti bubrega. Stoga se kod smanjenja ureje u krvi liječi primarni uzrok, odnosno bolest koja je uzrokovala uremiju. Ako se radi o bolesti bubrega, tretman je:
- dijaliza – pumpanje krvi kroz uređaj koji je pročišćava i vraća u tijelo, a postupak obično traje više sati i obavlja se tri puta tjedno,
- peritonealna dijaliza – oblik dijalize u kojem se prostor oko organa napuni tekućinom koja odvodi otpadne produkte, a ispušta se kroz cjevčicu u trbuhu,
- transplantacija bubrega – ako su oba bubrega oštećena, bit će potrebna transplantacija na koju se zna čekati i do tri godine.
Bubrežna insuficijencija – prehrana
Logičan izbor za smanjenje koncentracije ureje u krvi bilo bi unošenje tekućine, odnosno vode, u organizam. No, ako je došlo do bubrežne insuficijencije, to nije pametno. Bubrezi kojima je smanjena funkcija ne mogu učinkovito filtrirati otpadne produkte organizma pa bi moglo doći do pogoršavanja simptoma.
Preporučuje se:
- smanjenje unosa proteina,
- smanjenje unosa soli,
- korištenje svježe i neprerađene hrane,
- zamjena maslaca za maslinovo ulje,
- izbjegavanje: plave ribe, školjkaša, iznutrica, suhomesnatih proizvoda, alkohola i mesa,
- unos citrusa i tamne čokolade,
- čaj od đumbira – prirodan način za izbacivanje ureje iz organizma.
Referenca – www.krenizdravo.dnevnik.hr
Slika preuzeta sa www.stock.adobe.com
