Akutno zatajenje bubrega – uzrok, simptomi i liječenje

Akutno zatajenje bubrega je klinički sindrom koji je karakteriziran naglim smanjenjem protoka krvi kroz bubrege, smanjenjem glomerularne filtracije, ekskretorne funkcije bubrega i porastom dušičnih tvari u krvi.

Definicija
Akutno zatajenje bubrega definira se kao klinički sindrom obilježen brzim, jakim smanjenjem bubrežne filtracije, obično sa smanjenim izlučivanjem mokraće. Nastaje zbog ishemične ili toksične lezije koja djeluje na krvne žile bubrega, glomerule i/ili tubule uzrokujući smanjenje glomerularne filtracije i povećanje intratubularnog tlaka. Nadiranje izvanstanične tekućine uzrokuje stvaranje oteklina, povećani krvni tlak i kronično srčano zatajenje. Često su povećane razine kalija, natrija, te kiselost stanične tekućine. Uzroci mogu biti bubrežni, te predbubrežni i postbubrežni koji su potencijalno reverzibilni ako se poremećaj na vrijeme dijagnosticira i liječi.

Uzrok akutnog zatajenja bubrega

1. hemodinamski poremećaji– najčešći uzrok AZB. Nastaju kod smanjenog volumena krvi, kao posljedica krvotočnog urušaja, kod začepljenja krvnih žila bubrega, diseminirana intravaskularna koagulacija (DIK).
2. infekcije– bakterijske sepse, leptospiroza, virusne hemoragične groznice.
3. metabolički poremećaji– hiperkalcemija, hiperuricemija.
4. fizikalni i kemijski agensi– opekotine, smrzotine, toksične tvari koje se unose u organizam poput nekih lijekova (aminoglikozidi), toksične tvari koje nastaju u ljudskom organizmu kod jetrene ciroze, akutna upala gušterače.
5. bubrežne bolesti– akutni glomerulonefritis, pijelonefritis, nebakterijski intersticijski nefritis, sistemske bolesti koje zahvaćaju bubreg.

Simptomi i dijagnoza akutnog zatajenja bubrega

Simptomi ovise o težini bubrežnog zatajenja, brzini napredovanja i osnovnom uzroku.

Stanje koje dovodi do ozljede bubrega često izaziva ozbiljne simptome koji nisu povezani s bubrezima. Na primjer, visoka temperatura, šok, zatajenje srca i zatajenje jetre mogu nastati prije zatajenja bubrega i biti mnogo ozbiljniji od bilo kojeg simptoma bubrežnog zatajenja. Na primjer, Wegenerova granulomatoza koja oštećuje krvne žile u bubrezima može također oštetiti krvne žile u plućima i dovesti do iskašljavanja krvi. Kožni osip je tipičan za neke oblike akutnog zatajenja bubrega, uključujući poliarteritis, sistemski lupus eritematodes i neke toksične droge.

Hidronefroza može uzrokovati akutno zatajenje bubrega uslijed zaprečivanja (opstrukcije) protoka mokraće. Povrat mokraće u bubrege uzrokuje rastezanje prostora za sakupljanje mokraće (bubrežne nakapnice), te izaziva grčevitu bol―u rasponu od blage do izuzetno jake―obično s jedne strane. Oko 10% ljudi imaju krv u mokraći (hematurija).

Liječnici sumnjaju na akutno zatajenje bubrega kad se smanji količina izlučene (proizvedene) mokraće. Krvne pretrage kojima se mjeri razina kreatinina i dušičnih spojeva u krvi (otpadnih produkata u krvi koji se normalno čiste putem bubrega) pomažu pri postavljanju dijagnoze. Sve veći porast kreatinina ukazuje na akutno zatajenje bubrega.

Tijekom fizikalnog pregleda liječnik procjenjuje bubrege određujući jesu li povećani ili osjetljivi. Suženje glavne bubrežne arterije može stvoriti šum (mrmor) koji se može čuti kad se stetoskop postavi na leđa iznad bubrega.

Ako se otkrije da je mjehur povećan, liječnik može postaviti kateter da bi ustanovio je li prepunjen mokraćom. Tok mokraće je zapriječen (opstruiran) na izlazu iz mjehura (otvoru mokraćne cijevi iz mjehura) posebno u starijih ljudi. Uslijed toga se mjehur poveća i mokraća se vraća oštećujući bubrege. Kad se očekuje opstrukcija (suženje ili začepljenje) izvrši se rektalni i vaginalni pregled da se utvrdi je li tvorba u nekom od ovih područja uzrok opstrukciji.

Laboratorijski testovi mogu pomoći u pronalaženju uzroka i stupnja zatajenja bubrega. Prvo se pregleda mokraća. Mokraća izgleda normalno ako je zatajenje bubrega posljedica neodgovarajuće opskrbe krvlju, ili je nastalo zbog otežanog ili potpuno prekinutog istjecanja mokraće. Ako se uzrok zatajenja nalazi baš unutar bubrega, mokraća može sadržavati krv ili grudice (cilindre) crvenih i bijelih krvnih stanica. Mokraća može sadržavati veliku količinu bjelančevina ili neke vrste bjelančevina (proteina) kojih u normalnim okolnostima nema u mokraći.

Krvne pretrage otkrivaju nenormalno visoku razinu ureje i kreatinina, te metaboličku neravnotežu, npr. nenormalnu kiselost (acidoza), visoku razinu kalija (hiperkalijemija) i nisku razinu natrija (hiponatrijemija).

Od pomoći su prikaz bubrega ultrazvukom ili kompjutoriziranom tomografijom (CT). Rendgensko snimanje bubrežnih (renalnih) arterija ili vena (angiografija) može se uraditi ako je začepljenje krvnih žila mogući razlog. Magnetska rezonancija (MR) može se uraditi ako se procijeni da je preopasna uporaba rendgenskog kontrasta. Ako se tim pretragama ne otkrije uzrok zatajenja bubrega, potrebno je napraviti biopsiju.

Liječenje akutnog zatajenja bubrega

Akutno zatajenje bubrega može se prevenirati pravilnim održavanjem ravnoteže tekućine u organizmu, volumena krvi, te krvnog tlaka za vrijeme i nakon velikih kirurških zahvata; odgovarajućom infuzijom izotonične tekućine u pacijenata s ozbiljnim opeklinama, te trenutnom transfuzijom krvi pri sniženju krvnog tlaka zbog krvarenja. Ako je potreban vazokonstrikcijski lijek, dopamin 1 do 3 mikrograma/kg/min intravenski može poboljšati renalni protok krvi i izlučivanje urina, ali nema kliničkih pokatazelja da će se zaustaviti i akutno zatajenje. U ranom stadiju akutnog zatajenja bubrega, furosemid s manitolom ili dopamin mogu ponovno uspostaviti normalni protok urina ili preokrenuti oligurijsko u neoligurijsko akutno bubrežno zatajenje, ali malo je dokaza da je smrtnost pri tome smanjena. Dijaliza poboljšava ravnotežu tekućine i elektrolita i omogućuje odgovarajuću opskrbu. Nema jedinstvenog pravila kad započeti dijalizu, kolikom učestalošću je provoditi, niti da li poboljšava oporavak ili preživljenje. Akutno zatajenje bubrega treba liječiti bez dijalize samo u slučaju da ju nije moguće provesti ili je razvoj zatajenja nekompliciran i prisutan manje od 5 dana. U postoligurijskoj fazi, potrebno je obratiti posebnu pažnju ravnoteži tekućine i elektrolita kako bi se prevenirao potencijalno letalni poremećaj izvanstaničnog volumena tekućine, osmolalnost plazme, acido-bazni status, te razina kalija.

Prehrana akutnog zatajenja bubrega

Tijekom oporavka od akutnog zatajenja bubrega, liječnik vam može preporučiti posebnu dijetu ili vas uputiti nutricionistu koji će analizirati vašu trenutnu prehranu i predložiti jelovnik koji će biti lakše podnošljiv za vaše bubrege.

Ovisno o situaciji, liječnik vam može predložiti da:

• Konzumirate namirnice s nižom razinom kalija – namirnice koje imaju visoku razinu kalija su banane, naranče, krumpir, špinat i rajčice, dok nisku razinu kalija imaju jabuke, kupus, mahune grožđe i jagode.
• Izbjegavate proizvode s dodatkom soli – uključujući smrznute večere, konzervirane juhe, brzu hranu, slane grickalice, konzervirano povrće, obrađeno meso i sireve.
• Ograničite unos fosfora – fosfor je mineral koji nalazimo u namirnicama kao što su mlijeko, sir, grah, orasi i maslac od kikirikija. Previše fosfora u krvi može oslabiti kosti i izazvati svrbež kože. Vaš dijetetičar može vam dati konkretne preporuke o unosu fosfora u vašoj situaciji.

Kada se vaši bubrezi oporave, možda više nećete morati biti na prilagođenoj prehrani, no zdrava prehrana i dalje bi trebala biti vaš prioritet.